OMURİLİK

OMURİLİK. Omurilik, beyinden başla­yıp omurga kemiği içinde, 2’nci bel omu­runa kadar uzanan ve buradan sonra fibröz bir kordon şeklindeki filum ter­minale olarak devam eden bir merkez sinir sistemi organıdır. Beyin zarı adını alan —pia, araknoid ve dura— zarlar-ca çevrelenmiştir (aynen beyin gibi) ve beyin zarları, bu zarlarla devamlıdır. Pia ve araknoid arasında omurilik sıvısı bu­lunur (bkz. Lomber Kemiği Ponksiyon). Enine kesitte, ortadaki gri maddeyi çev­releyen beyaz bir maddeden oluştuğu gö­rülür. Gri madde H harfi şeklinde olup, ön boynuzlan, vücudun ön tarafına, ar­ka boynuzları da arkaya uzanır. Ön boy­nuzlar, sinir sisteminin motor bölümüyle (kasları sinirlendiren bölüm) ilgilidir, ar­ka boynuzlar da duyu sinirleriyle ilgili olup, beyne duyusal uyarıların iletilme­sinde rol oynar. Gri maddenin, l’inci göğüs kısmı ile 3’üncü bel kısmı arası, sempatik sistemin bir kısmını oluşturur (bkz. Sinir Sistemi). Akmadde, omurilik boyunca uzanan sinir liflerinin bulundu­ğu yerdir. Bu lifler, fonksiyonlarına gö­re, belirli bir düzende giderler. Omuri­likten çıkan 31 çift spinal sinir, baş ve boynun bir bölümü dışında, vücudun kas­larını sinirlendirir ve buralardan duyu­sal uyarıları beyine iletirler. Her spinal sinirin, içinde motor liflerin gittiği bir ön kökü ve içinde duyu liflerinin bulun­duğu bir de arka kökü vardır. Arka kök­te bir gangliyon bulunur. İki kök birle­şir ve omur deliğinden (omurlar arası boşluktan) çıkıp iki dala ayrılır: Bir dal vücudun arkasına, diğeri de önüne gi­der. Bu sinir, ayrıca, omurganın iki ya­nında uzanan gangliyonlar zincirine sem­patik lifleri verir ve bu zincirden de lif alır. Kol ve bacaklara gidecek spinal si­nirler, büyük sinir ağları (plexuslan) yapar (kol için, plexus brachialis, bacak için plexus lumbalis) ve buralardan kol ve bacak sinirleri çıkar. Karın ve göğüs sinirleri ise ayrı ayrı giden sinirlerdir. Spinal sinirler, çıktıkları omura göre ad-landırıldıkları kaide —örneğin, l’inci to-rakal sinir, l’inci torakal omurla ilgili­dir— omurilik, omurgadan kısadır. Bun­dan ötürü, en alt spinal sinirler, omur kanalı içinde, çıkacakları deliklere doğru iyice eğik şekilde giderler (bkz- Atkuy­ruğu). Omuriliğin zedelenmesinin sonuç­ları, zedelenme düzeyine bağlıdır: Bo­yundaki yaralanma, boynun altındaki bü­tün oluşumları ilgilendirebilir (felç veya duyu kaybı ya da her ikisi). Buna kar­şılık, bel kemiklerinin kırılması sinir sis­temini etkilemeyebilir. Ancak sinir do­kusu zarar görürse iyileşmesi söz konu­su olamaz ve bir omurilik yaralanmasın­dan sonra, ne kadar iyileşemeyecek arı­zanın oluştuğunu hemen söylemek müm­kün değildir. İlk birkaç gün içinde, iyi­leşme başlar ve bu olay aylar sürebilir. Selim ve habis tümörler, omuriliğin hem içinde, hem de çevresinde oluşabi­lir ve bunların çoğu cerrahî müdahaleyle çıkartılabilir. Omuriliğin en sık görülen hastalığı, mültipl skleroz’dur.