Strese Gösterilen Zihinsel Tepkiler

Zihnin gösterdiği tepkiler; stres, bireyleri psikolojik olarak da etki­ler. Etkilenme gerginlik, korku, sıkıntı, heyecan, depresyon olarak görülebilir. Sık sık ve uzun süren stres, çeşitli psikolojik has­talıkların (nevroz, psikoz gibi) sebebi olabilir. Bugün psikolojik hastalıkların limbik sistemde meydana gelen değişmelere bağlı olduğu görüşü oldukçu yaygındır. Limbik sistem; duygu, motivasyon gibi psikolojik olaylardan sorumlu sinir sistemidir. Orta beyin, beyin korteksi arasında yer alan ağsı tabakanın, bu iki merkez arasında kurduğu veya kuramadığı ilişkilere dayanır. Stresle zaman zaman bozu­lan iletişim, stresin sürmesiyle devamlılık kaza­nabilir. Bu durumda nevrotik ve psikotik bo­zukluklar gelişir.

Yukarıdaki açıklamalar, strese gösterilen tepkilerin sadece bedensel düzeyde olmadığını gösterir. Stres aynı zamanda beynin yapısı ve işlevleri ile de ilgilidir. Psikolojik tepkiler daha çok zihinsel olarak gösterilir.
Zihnin gösterdiği tepkiler de;
• Duygusal tepkiler,
• Psikolojik tepkiler,
• Psikolojik savunma mekanizmaları olarak görülür.

• Duygusal tepkiler, stres yaratan durumla karşılaşıldığında görülen tepki­lerdir. (Heyecansal tepkilerde olduğu gibi). Bu tepkilerinde birey bilinçli olabilir. Stres yaratan bir durumla karşılaşan birey; ne yapması gerekliğini tasarlar, karar verir ve uygularsa bu bilinçli bir tepkidir. Ders çalışmaktan hoşlanmayan biri için bu, stres nedenidir. Kişi durumunu gözden geçirip, ne yapması gerektiğine karar verir. Çalışmak veya çalışmamak biçimindeki kararı uygulayabilir. Buradaki tepki bilinçli tepkidir.

İkinci bir tepki biçimi, koşullanmış tepkilerdir. İnsan hayat boyunca stres yaratan çeşitli durumlarla karşılaşır. Bazen bilinçli, bazen deneme yanılma yoluy­la tepkiler gösterir. Zamanla bu tepkiler alışkanlık haline gelir ve benzeri bir du­rumla karşılaştığında tepkisini de otomatik olarak gösterir. Örneğin, beyaz bir köpekle oynamak üzere olan çocuğa şiddetli bir zil sesi verilir. Bu olay birkaç kez tekrarlanır. Sonunda çocuk köpekten korkmaya başlar. Bu korku bütün beyaz canlılara genellenir ve her gün oynadığı bayaz tavşanını görünce de aynı tepkiyi gösterir. Burada çocuğun gösterdiği tepki koşullanmış tepkidir.
Bilinçdışı duygusal tepkilerde insanın kazanmış olduğu değer yargılarının, yerleşmiş anlayışların neden olduğu vicdanını rahatsız eden, inandığı benimse­diği değerlere ters düşen durumlarla karşılışması, sebebini bilemediği kaygılar sıkıntılar ve gerginlikler yaratabilir.

• Stres karşısında psikolojik tepkiler, aşama aşama stresin etkisinin azalmasına bağlı olarak gelişir. Bu aşamalar şöyle sıralanabilir:
– Duygusal yüklenme aşaması,
– İnkâr aşaması,
– Zorlu düşünceler aşaması,
– Çözülme aşaması.