GEN

Kalıtım biliminde, belirgin bir özelliğin kuşaktan kuşağa geçişini kon­trol eden faktöre verilen addır. Son yıl­larda, bir organizmanın yapı proteinle­rinin durumu ve hücrelerinin yapısının, deoksiribo nükleik asit adlı kimyasal madde aracılığıyla dölden döle aktarıldığı öğrenilmiştir. Buna göre, genin, bu çok uzun spiral şekilli deoksiribo nük-leik asit (D.N.A.) molekülünün, kalıtım­la ilgili bir bölgesi olduğu kabul edil­mektedir.Bugünkü bilgilerimize göre genler, özellikleri kuşaktan kuşağa ileten “ha-berciler”dir. Boy, vücut yapısı, huy ve deri rengi, bir çocuğa anne ve babasın­dan kalıtım yoluyla az ya da çok geçen özelliklerden yalnız birkaçıdır. Binlerce gen tıpkı boncuklar gibi dizilerek bir kromozomu oluştururlar ve vücuttaki her bir hücrenin çekirdeğinde 23 çift kromo­zom vardır.
Şu halde, çocuğun gelişim biçimi, bazı özellikleri taşıyan genlerin, başka özel­likleri taşıyan genlerden daha üstün ol­malarına göre değişir. Bu süreç son de­rece karmaşıktır; örneğin, anne ve baba­nın her ikisinin de mavi gözlü olmaları, doğacak çocuğun gözlerinin de mutlaka mavi olacağını göstermez.
Çoğu kez, sözgelimi zekâ gibi bir özel­likte rol oynayan başlıca faktörün genler mi, yoksa olumlu ortam koşulları mı ol­duğunu bilmek olanaksızdır. Dolayısıyla, bir çocuğa anne va babasmdaki özellik­ler aynen geçmez. Kişiler, kendilerine özgü özelliklere sahip olmayı sürdürmek­tedirler.
Anne ya da babada bulunan bozuk­luklar da genlerle çocuklara geçebilir. Örneğin, hemofili yalnızca erkekleri etki­ler, ama bu genleri anne de taşıyabilir. bkz. Kalıtım.
Bozukluklar, genlerin döllenme sıra­sındaki birleşme düzeninden, ya da ge­beliğin başlamasından önce ya da sonra vücut hücrelerinin bölünme düzeninden ileri gelebilir. Down sendromu (mongo-lizm) genler yoluyla geçebilir, ama döl­lenme sırasında ortaya çıkar. Bazen bir bozukluk yalnızca belli koşullar altında belirlenir: Örneğin, Favizm, kansızlık ve sarılığa yolaçan kalıtsal bir eğilimdir, ama etkilenen kişi bakla yediği ya dasülfamidler dahil bazı ilaçlan aldığı tak­dirde ortaya çıkar.