HÜCRE

HÜCRE. Vücut yapısının birimidir. Ba­zı ilkel organizmalar, tek hücrelidir, fa­kat en ileri yapılı hayvanlar olan meme­lilerde, çok değişik tipte, milyonlarca hücre vardır. Hücrenin incelenmesi, can­lı varlıkların fonksiyon ve kimyasının anlaşılmasının temelidir ve ışık mikros­kobunun bulunuşundan bu yana, hücre bilimi doğmuştur. Elektron mikroskobu­nun bulunmasıyla bu alandaki çalışma­lar hızla ilerlemiştir. İnsan hücreleri, çe­şitli boyut ve şekillerdedir: Sinir hücre­lerinin, metreler boyunca olan uzantıları yanında, kanm çapı 0,007 mm. olan, al­yuvarları vardır. Hücre yapısında, genellikle bulunan elemanlar şunlardır: Hücreyi sınırlandı­ran dış zar, sitoplazma, çekirdek (nuc-leus). Çekirdekte, çevre zarı, nukleo-plasma, kalıp oluşturan endoplasmik re-tikulum, mitokondriler, lizozomlar, Gol-gi cihazı, ribozomlar ve sentriollerden oluşur. Hücre zarı, protein, karbonhid­rat ve yağ moleküllerinden yapılmış olup, canlıda devamlı hareket halindedir: Hüc­reye girip çıkan kimyasal maddeleri kon­trol eder ve dış yüzünde kendini belirle­yen antijenleri taşır (bkz. Allerji). Hüc­re içindeki, çekirdeğin dışında kalan tüm maddelere “stoplasma” denir ve bunun, elektron mikroskobunda, birçok belirli tübüler, dairesel ve benzeri yapıdan oluş­tuğu görülür ki, bu yapıya, endoplasmik retikulum adı verilir. Bu asıl yapının bazı bölümleri de belirlenmiştir: Görevi bilinmeyen Golgi cihazı, protein sente­ziyle ilgili olan RNA’yı kapsayan ribo­zomlar, metabolizmanın gerçekleştiği mi­tokondriler, görevi pek bilinmeyen lizo­zomlar ve hücre bölünmesiyle ilgili olan sentrioller. Çekirdeğin de, çekirdek zarı adını alan bir sınırlayıcı zan vardır ve bu da endoplasmik retikulum kaynaklı­dır. Çekirdek zarının içinde, nukleoplas-ma bulunur; bunda da bir RNA yoğun­laşması olan nukleol vardır. Çekirdeğin geri kalan bölümü, hücre bölünmesi ve bundan ötürü yaşamın temelini tayin eden DNA adlı maddeden oluşmuştur.
Her hücre, görevine uygun bir farklı­laşma gösterir. Hücre yapısı ve fonksi­yonunun incelenmesi, kanser (bkz.) araş­tırmalarının temelidir. Örneğin, kanserli hücrelerde görülmeyip, normal hücreler­de bulunan bir özellik, hücrelerin birbi­rine yapışmasıdır. Bu durum, belki de, kanserin yaygınlaşmasının, çevresini kap­lamasının nedenidir.